ایران­شناسی در لهستان سنتی دیرینه دارد

«نمایشگاه مبلمان، میراث فرهنگی، ارزش­های مدرن، کاربردهای علمی» طی روزهای گذشته با حضور ماچی فائوکوفسکی سفیر جمهوری لهستان در ایران در دو گالری میرمیران و پاییز خانه هنرمندان ایران افتتاح  شده است. این نمایشگاه که با مشارکت سفارت لهستان و پردیس هنرهای زیبای دنشگاه تهران برگزار شده، مجموعه­ای از مبلمان­هایی است که توسط دانشجویان طراحی صنعتی پردیس هنرهای زیبای دانشگاه تهران با الهام از فرهنگ ایران و لهستان طراحی شده است. به بهانه برگزاری این رویداد با ماچی فائوکوفسکی درباره تاثیرات فرهنگی ایران و لهستان در جریان برگزاری رویدادهایی از این دست و همین طور شناخت و معرفی فرهنگ و هنر دو کشور به یکدیگر به گفت­و­گو نشسته­ایم.

با توجه به این که در سال­های اخیر، نقش دیپلماسی فرهنگی بیشتر از گذشته بین کشورها پررنگ شده است، برگزاری نمایشگاه مبلمان که این روزها در خانه هنرمندان در حال برگزاری است چقدر می­تواند در تقویت دیپلماسی فرهنگی تائیرگذار باشد؟

سفارت لهستان برای پیگیری وظایف سیاست خارجی لهستان، در تهران و برای ارتقاء فرهنگ، علم، آموزش زبان لهستانی و ترویج هنرمندان لهستانی در ایران، تلاش می­کند. بی­تردید، با همکاری هنرمندان و موسسات لهستانی و ایرانی، سفارت این اطمینان را حاصل می­کند که نویسندگان و هنرمندان لهستانی می­توانند در جشنواره­های بزرگ فرهنگی مانند جشنواره بین­المللی فجر در ایران شرکت کنند. سفارت هم­چنین با نهادهای ایرانی و داخلی، نظرسازان و سازمان­های غیردولتی و رسانه­ها همکاری می­کند. این تعامل به شنیده شدن صدای لهستان در مباحث اصلی بین­المللی کمک می­کند. سفارت هم­چنین عضوی از ای بونیک (اتحادیه اروپا از موسسات ملی فرهنگ) است. از زمان تاسیس ای بونیک در ایران در سال 2015، سفارت لهستان در جشنواره فیلم اروپا که در میان ایرانیان بسیار محبوب است، شرکت کرده است. در سال­های 2018 و 2019 ، ما هم­چنین فستیوال فیلم لهستان برای آشنا کردن عموم ایرانی­ها با سینمای لهستان را ترتیب دادیم. بهترین فیلم­های معاصر لهستانی در تهران، اصفهان و شیراز به نمایش گذاشته شدند که باعث افزایش همکاری آکادمیک و علمی بین لهستان و ایران می­شود. علاوه براین، موسسات آموزش عالی لهستان و سفارت لهستان در تهران پروژه­های مستقل خود را اجرا می­کنند. زمینه­های اصلی فعالیت­های مشترک با ایران، تبادل دوجانبه بین موسسات آموزش عالی، فراخوان­های مشترک برای پروپوزال دوجانبه و چند جانبه، بازدیدهای مطالعاتی و تبلیغاتی هستند.

اصولا دست­اندرکاران برگزاری رویداد نمایشگاه مبلمان در لهستان چقدر نسبت به فرهنگ و هویت ایران­ آشنایی داشته­اند؟

با در نظر گرفتن امکانات فراوان همکاری فرهنگی ذکر شده، بسیار مهم است که رایزنان فرهنگی سفارت با فرهنگ کشور میزبان آشنا باشند. وابسته فرهنگی فعلی در سفارت لهستان، فارغ­التحصیل دانشکده زبان­های شرقی در دانشگاه ورشو، با تخصص در فرهنگ ایران است. او با زبان، تاریخ و فرهنگ پارسی آشنا است.

تصور ایرانیان بر این است که فرهنگ غنی کشورشان به واسطه پیشینه طولانی، به خصوص از منظر ادبیات، طی سال­ها این فرصت را داشته تا نزد کشورهای دیگر شناخته شود. با این حال لهستان چقدر نسبت به شعر کهن ایران آشنایی دارد؟ آیا آوازه شاعرانی چون خیام، مولانا، حافظ و ... به مرزهای این کشور هم رسیده است؟

ایران­شناسی در لهستان، سنتی دیرینه دارد، ادبیات فارسی بر ادبیات رمانتیک لهستان (قرن 19) تاثیر گذاشته بود. از جمله علاقه­مندان به ادبیات فارسی، الکساندر خودژکو (1891-1804) سیاحت گر، شاعر و مترجم لهستانی بود. ترجمه او از ادبیات فارسی، بدون شک تاثیر به­سزایی در افزایش جذابیت ادبیات فارسی داشت که منجر به توسعه ایران شناسی در لهستان شد. او به طور قابل توجهی به توسعه مطالعات ادبیات فارسی در کراکوف کمک کرد. ووادیس اف دالیا، مترجم حافظ و فردوسی و دیگر شاعران کلاسیک فارسی زبان از دوره سامانیان تا دوران معاصر بود. مارک اسموژنسکی  که دکترای خود را در رشته ادبیات فارسی از دانشگاه تهران گرفت، در زمینه ادبیات کلاسیک (عمدتا عرفانی) و مدرن فارسی و تاریخ عقاید تحقیق می­کرد. او ادبیات فارسی را به زبان لهستانی (آثار سهراب سپهری، ابوالفتوح سهروردی و رومی) و شعر لهستانی، به ویژه ویسواوا شیمبورسکا را به فارسی ترجمه کرد.

به نظر شما مهم­ترین دستاورد نمایشگاه حاضر برای دو کشور چه می­تواند باشد؟

این نمایشگاه را می­توان به نوعی تکلیف دانشجویان گروه طراحی صنعتی داشگاه تهران برای طراحی مبلمانی دانست که عناصر فرهنگ­های ایرانی و لهستانی را ترکیب کرده است. سفارت جمهوری لهستان در ایران، مطالب مقدماتی در مورد میراث فرهنگی لهستان را ارائه داد و سپس به تامین مالی تولید مبلمان پرداخت. از نظر دستاوردهای این پروژه باید بگوییم که اولا این تبادل فرهنگی بین دو کشور ما بود. ابتدا خرسند شدیم که غنای فرهنگ لهستان را به دانشجویان ایرانی معرفی کنیم. آنها این فرصت را داشتند که خود را با محرک­ها، هنرمندان و سبک­های مختلفی که فرهنگ لهستان را در طی دو قرن گذشته شکل داده است آشنا کنند. تلفیق آنها با میراث ایرانی فرصتی برای به کارگیری تخیل و خلاقیت آنها و ایجاد طرح­های جدید بود که برای مخاطبان و مشتریان معاصر جذاب باشد. دستاورد دوم، همکاری آکادمیک بین دانشگاه­های لهستان و ایران در رشته طراحی  صنعتی است. اگر بیماری همه­گیر کرونا نبود، سفارت در سال 2020 دو بازدید مطالعاتی در زمینه طراحی برای دانشجویان ایرانی و لهستانی ترتیب داده بود. ما امیدواریم که این هدف را پس از پایان همه­گیری کرونا تحقق بخشیم. ثالثا، این پروژه فقط مربوط به تبادل فرهنگی و همکاری دانشگاهی نیست، بلکه هدف گسترده­تر آن، توسعه همکاری اقتصادی در زمینه طراحی مبلمان و دکوراسیون منزل است. براساس همکاری دانشگاهی، ما می­خواهیم بین شرکت­های ایرانی و لهستانی متخصص در تولید مبلمان، ارتباط برقرار کنیم. صنعت مبلمان لهستان ظرفیت تولید عظیمی دارد و بزرگ­ترین صادرکننده مبلمان در اروپا و دومین در جهان است. طرح های ایرانی که اخیرا بار دیگر در اروپا بسیار محبوب شده، ایده­های الهام­بخش و طراوت­بخشی را ارائه می­دهد. همکاری لهستان و ایران در این زمینه، ظرفیت گسترده­ای را برای ارتقاء طراحی ایرانی در اروپا و همکاری­های صنعتی فراهم می­کند.

حتما مطلع هستید که فرهنگ لهستان کم و بیش از گذشته تا کنون، خواسته یا ناخواسته تاحدودی در کشور ما جاری بوده، منظورم صندلی­های زیبای لهستانی است که امروز برای ما خاطره برانگیز است و پیش تر در خانه همه ما ایرانیان وجود داشته، درباره این پیشینه فرهنگی که بین ما و شما بوده هم بگویید؟

در واقع، «صندلی لهستانی» الهام بخش این پروژه بود. یک حکایت این است که روش ساخت صندلی­های چوبی خم شده توسط پناهندگان لهستانی در سال 1943 به ایران آورده شده است. حدود 120000 لهستانی هنگام فرار از اتحاد جماهیر شوروی در مسیر خود به ایران آمدند. آنها توسط شوروی­های اشغالگر لهستان در طول جنگ جهانی دوم به سیبری روسیه آورده شدند. ایرانی­ها با خونگرمی میزبان لهستانی­ها بوند، بسیاری در اینجا ماندند و مهارت­ها و دانش خود را آوردند. از جمله احتمالا یکی از تولیدات صندلی چوب خم که با ایرانیان به اشتراک گذاشته شد. در سرزمین لهستان در پایان قرن نوزدهم تعداد زیادی از کارخانه­ها و کارگاه­های با کیفیت بالا تولید صندلی­های چوبی خم شده وجود داشت. در اصل این اختراع از یک طراح آلمانی میشل تونت در قرن نوزدهم انجام شد و به لطف تبحر لهستانی در تولید صندلی چوبی خمیده در بسیاری از نقاط جهان، حالا «صندلی لهستانی» نامیده می­شود. سفارت لهستان در ایران با تکیه براین تاریخچه و تجربیات غنی، روابط فرهنگی لهستان و ایران را پیش می­برد و هر دو ملت را به هم نزدیک می­کند.

برگرفته: ماهنامه فرهنگی اجتماعی چراغ نامه